Vluchtverhalen in het Red Star Line Museum

Op 1 april 2022* opent in de loods van het Red Star Line Museum de nieuwe en actuele expo ‘Vluchtverhalen. 1951-2021’. ​ In 2021 was het exact 70 jaar geleden dat het vluchtelingenverdrag in Genève werd ondertekend. Deze nieuwe expo laat mensen zelf aan het woord die in die periode naar België zijn gevlucht. Zo zoomt de tentoonstelling op een menselijke manier in op de realiteit van het leven op de vlucht, vroeger en nu.

In de nasleep van WOII bepaalde het Verdrag van Genève wie wettelijk vluchteling was en wie recht had op asiel. Vandaag zijn wereldwijd meer dan 80 miljoen mensen op de vlucht en beroert het thema onze maatschappij. Mensen vertrekken omdat het niet anders kan door oorlog, armoede, klimaatverandering of vervolging. Ze laten vaak alles achter en gaan op zoek naar veiligheid en een menswaardig leven. De expo ‘Vluchtverhalen’ laat enkele van deze mensen zelf aan het woord.

Schepen voor Cultuur Nabilla Ait Daoud: “Mensen zijn altijd onderweg geweest en zullen dat altijd zijn. De ene keer zijn het vluchtverhalen – bijzonder actueel in het licht van de tragedie in Oekraïne vandaag –, de andere keer zijn het verhalen van mensen op zoek naar geluk. Dat is het universele verhaal wat het Red Star Line Museum vertelt: voorbij de waan van de dag, in het historische perspectief van de migratiegeschiedenis. Dat is meteen ook de maatschappelijke relevantie van het museum, gisteren én vandaag.”

Getuigen

De getuigen geven samen een beeld van hoe het vluchtelingenbeleid in België na de Tweede Wereldoorlog is toegepast. Hun ervaringen zijn bepaald door de tijd waarin ze zijn gevlucht en de gebeurtenissen in het land van herkomst en tijdens hun tocht. Maar ook door het onthaal in België, dat doorheen de tijd verschillend was, en door hun persoonlijkheid en hun overtuigingen. In die zin geven ze samen niet alleen een relaas doorheen de tijd, maar ook een brede waaier aan perspectieven op de ervaring van het vluchten. Deze persoonlijke verhalen worden steeds geplaatst in hun specifieke historische context. Verschillende episodes komen aan bod: de Hongaarse crisis in 1956, de Vietnamese bootvluchtelingen en Latijns-Amerikaanse ballingen van de jaren 1970, de Rwandese genocide en de Bosnische oorlog van de jaren 1990, de meer recente vluchtelingen uit het Midden-Oosten en de ex-Sovjet-Unie,…. ​

De getuigen vertellen niet alleen over hun ervaringen. Ze tonen ons ook hun foto’s en enkele persoonlijke objecten die met hun vluchtverhaal te maken hebben. Het zijn vaak alledaagse objecten, maar met een bijzondere emotionele waarde. Het museum bewaart zo’n persoonlijke memorabilia in de eerste plaats van de landverhuizers uit de periode van de Red Star Line, maar steeds meer ook uit andere periodes. De interviews van ‘Vluchtverhalen’, zullen dan ook de collectie verrijken.

Kunstwerk ‘Facing objects’

Het artistiek duo Niko Hafkenscheid en Valentina Stepanova zet de bezoekers aan het denken met een kunstinstallatie. Ze verbleven hiervoor vijf maanden bij de inwoners van het opvangcentrum op Linkeroever. Samen met hen zochten ze een hedendaagse en relevante manier om de realiteit in het opvangcentrum op te tekenen. ​
​​
​Er ontstond een participatief project rond de thematiek van het schilderkunstige ‘stilleven’. De bewoners stelden hun eigen dagelijkse leven in het centrum als een beeld samen, naar het voorbeeld van de oude Antwerpse meesters die ze in het KMSKA leerden kennen. Een ‘stilleven’ maken was een idee waar de bewoners zich goed in konden vinden omdat hun eigen leven in het centrum voor (on)bepaalde tijd bijna volledig stilstaat.

Deze kunstinstallatie doet bezoekers letterlijk zelf graven in hun gedachten. Ze doen reflecteren over zaken die men zelf nooit zou achterlaten, wanneer men er echt alleen voorstond en hoe lang men zelf familie heeft moeten missen.

Programmatie

Het Red Star Line Museum heeft bij de expo een sterke programmatie uitgewerkt voor individuele bezoekers, families en scholen. De avonden ‘Artist and Talks’ geven met dichters, performers en muzikanten een podium aan mensen met een vluchtverleden. Soe Nsuki, Dena Vahdani en Dara Shekhi ​ onderzoeken bij de eerste avond van ‘Artist and Talks’ of er humor kan zitten in je eigen vluchtverhaal of dat van je ouders. ​ ​
​​
​Voor scholen zijn er samen met opvangcentrum Linkeroever en theatermaker Hussein Mahid theaterworkshops uitgewerkt. De scholieren bezoeken in de voormiddag de expo en gaan in de namiddag voor de workshop naar Linkeroever waar ze een rondleiding in het opvangcentrum krijgen. Op die manier krijgen de scholen toegang tot een expo vol getuigenissen van vluchtelingen vroeger en nu, en gaan de leerlingen op een authentieke manier in gesprek met vluchtelingen vandaag.

Partners

Het museum werkte samen met het historisch projectbureau Geheugencollectief voor het vooronderzoek en met filmmaker Andrés Lübbert voor de audiovisuele productie. De scenografie werd ontworpen door Piece Monté, ​ studie- en ontwerpbureau van musea en tentoonstellingen. Gatam vzw (de fusieorganisatie van het voormalige Kopspel, WELA en Werkvormm, die mensen met een vluchtverleden verbindt met de arbeidsmarkt en met elkaar) verzorgde de uitvoering van het maatwerk.

Praktisch

‘Vluchtverhalen. 1951-2021’
​Van 1 april 2022 tot 11 december 2022

Ontdek de volledige programmatie van de expo op https://redstarline.be/nl/vluchtverhalen

*Het onderzoek voor deze expo liep van 2020-2021. Door de veranderde omstandigheden van corona is de opening van de expo uitgesteld naar 2022.